朝代：先秦
作者：庄子及门徒
原文：
秋水时至，百川灌河。泾流之大，两涘渚崖之间，不辩牛马。 于是焉，河伯欣然自喜，以天下之美为尽在己。顺流而东行，至于北海。东面而视，不见水端。于是焉，河伯始旋其面目，望洋向若而叹曰：“野语有之曰：‘闻道百，以为莫己若’者，我之谓也。且夫我尝闻少仲尼之闻，而轻伯夷之义者，始吾弗信，今吾睹子之难穷也，吾非至于子之门，则殆矣，吾长见笑于大方之家。”
北海若曰：“井蛙不可以语于海者，拘于虚也；夏虫不可以语于冰者，笃于时也；曲士不可以语于道者，束于教也。今尔出于崖涘，观于大海，乃知尔丑，尔将可与语大理矣。天下之水，莫大于海。万川归之，不知何时止而不盈；尾闾泄之，不知何时已而不虚；春秋不变，水旱不知。此其过江河之流，不可为量数。而吾未尝以此自多者，自以比形于天地，而受气于阴阳，吾在天地之间，犹小石小木之在大山也。方存乎见少，又奚以自多！计四海之在天地之间也，不似礨空之在大泽乎？计中国之在海内不似稊米之在大仓乎？号物之数谓之万，人处一焉；人卒九州，谷食之所生，舟车之所通，人处一焉。此其比万物也，不似豪末之在于马体乎？五帝之所连，三王之所争，仁人之所忧，任士之所劳，尽此矣！伯夷辞之以为名，仲尼语之以为博。此其自多也，不似尔向之自多于水乎？”
qiū shuǐ shí zhì ，bǎi chuān guàn hé 。jīng liú zhī dà ，liǎng sì zhǔ yá zhī jiān ，bú biàn niú mǎ 。 yú shì yān ，hé bó xīn rán zì xǐ ，yǐ tiān xià zhī měi wéi jìn zài jǐ 。shùn liú ér dōng háng ，zhì yú běi hǎi 。dōng miàn ér shì ，bú jiàn shuǐ duān 。yú shì yān ，hé bó shǐ xuán qí miàn mù ，wàng yáng xiàng ruò ér tàn yuē ：“yě yǔ yǒu zhī yuē ：‘wén dào bǎi ，yǐ wéi mò jǐ ruò ’zhě ，wǒ zhī wèi yě 。qiě fū wǒ cháng wén shǎo zhòng ní zhī wén ，ér qīng bó yí zhī yì zhě ，shǐ wú fú xìn ，jīn wú dǔ zǐ zhī nán qióng yě ，wú fēi zhì yú zǐ zhī mén ，zé dài yǐ ，wú zhǎng jiàn xiào yú dà fāng zhī jiā 。”
běi hǎi ruò yuē ：“jǐng wā bú kě yǐ yǔ yú hǎi zhě ，jū yú xū yě ；xià chóng bú kě yǐ yǔ yú bīng zhě ，dǔ yú shí yě ；qǔ shì bú kě yǐ yǔ yú dào zhě ，shù yú jiāo yě 。jīn ěr chū yú yá sì ，guān yú dà hǎi ，nǎi zhī ěr chǒu ，ěr jiāng kě yǔ yǔ dà lǐ yǐ 。tiān xià zhī shuǐ ，mò dà yú hǎi 。wàn chuān guī zhī ，bú zhī hé shí zhǐ ér bú yíng ；wěi lǘ xiè zhī ，bú zhī hé shí yǐ ér bú xū ；chūn qiū bú biàn ，shuǐ hàn bú zhī 。cǐ qí guò jiāng hé zhī liú ，bú kě wéi liàng shù 。ér wú wèi cháng yǐ cǐ zì duō zhě ，zì yǐ bǐ xíng yú tiān dì ，ér shòu qì yú yīn yáng ，wú zài tiān dì zhī jiān ，yóu xiǎo shí xiǎo mù zhī zài dà shān yě 。fāng cún hū jiàn shǎo ，yòu xī yǐ zì duō ！jì sì hǎi zhī zài tiān dì zhī jiān yě ，bú sì lěi kōng zhī zài dà zé hū ？jì zhōng guó zhī zài hǎi nèi bú sì tí mǐ zhī zài dà cāng hū ？hào wù zhī shù wèi zhī wàn ，rén chù yī yān ；rén zú jiǔ zhōu ，gǔ shí zhī suǒ shēng ，zhōu chē zhī suǒ tōng ，rén chù yī yān 。cǐ qí bǐ wàn wù yě ，bú sì háo mò zhī zài yú mǎ tǐ hū ？wǔ dì zhī suǒ lián ，sān wáng zhī suǒ zhēng ，rén rén zhī suǒ yōu ，rèn shì zhī suǒ láo ，jìn cǐ yǐ ！bó yí cí zhī yǐ wéi míng ，zhòng ní yǔ zhī yǐ wéi bó 。cǐ qí zì duō yě ，bú sì ěr xiàng zhī zì duō yú shuǐ hū ？”